Υπολογίζεται ότι στα 17 εκατομμύρια των κατοίκων της Συρίας οι 1.200.000 περίπου είναι χριστιανοί, από τους οποίους οι 800.000 ελληνορθόδοξοι. Ανάμεσα στους τελευταίους είναι 1.300 Έλληνες, 900 στο Χαλέπι και 400 στη Δαμασκό, τους οποίους οι τοπικές κοινωνίες αποδέχονται και εκτιμούν ιδιαίτερα.

Ζωντανό θρησκειολογικό μουσείο

Στη Συρία διαβιούν και συνυπάρχουν πολλές μεγάλες και μικρές εθνότητες και θρησκευτικές κοινότητες, που διατηρούν επί χιλιάδες χρόνια τις μνήμες και παραδόσεις τους. Οι κυριότερες απ' αυτές είναι οι Σουνίτες Μουσουλμάνοι, Αλαουίτες του Σιιτικού Ισλάμ, Χριστιανοί, Ισμαηλίτες, Ασσύριοι, και Αρμένιοι.

Η Συρία είναι ανεξίθρησκη χώρα στα τμήματα του εδάφους της που ελέγχονται από το κυβερνόν καθεστώς. Το θρήσκευμα και η καταγωγή όλων των κατοίκων είναι σεβαστά και θεωρούνται όλοι Σύριοι, με τα ίδια δικαιώματα και υποχρεώσεις.

Το συριακό κράτος ζητεί από όλους τυφλή υπακοή και νομιμοφροσύνη, ταυτόχρονα όμως επιτρέπει τον ανεμπόδιστο θρησκευτικό, γλωσσικό και πολιτισμικό αυτοπροσδιορισμό τους, μέχρι του σημείου που αυτός ο αυτοπροσδιορισμός δεν προκαλεί κραδασμούς στην ενότητα του κράτους.

Πρόκειται για μια πολυεθνική και πολυθρησκευτική κοινωνία, που παρά τα τρομερά δεινά της, επιμένει να υπάρχει, κόντρα στον φανατικό παραλογισμό, που θέλει τις μικτές κοινότητες να χάνουν την πολυχρωμία τους στον βωμό της θρησκευτικής καθαρότητας.

Ο πυρήνας των χριστιανών

Ο κύριος πυρήνας των χριστιανών της Συρίας βρίσκεται στη συμπρωτεύουσα της χώρας, το Χαλέπι των 3.000.000 κατοίκων, ανάμεσα στους οποίους οι 300.000 τουλάχιστον είναι χριστιανοί. Εκεί τα μαγαζιά των χριστιανών κλείνουν τις Κυριακές και των μουσουλμάνων τις Παρασκευές.

Οι χριστιανοί διαφορετικών δογμάτων στο Χαλέπι ανταλλάσσουν επισκέψεις ο ένας στην εκκλησία του άλλου, για κοινωνικούς κυρίως λόγους, χωρίς να τους απασχολούν οι θεολογικές διαφορές μεταξύ των εκκλησιών τους.

Ένας ελληνορθόδοξος μπορεί με την ευκαιρία ενός γάμου ή μιας βάπτισης, να παρακολουθήσει το μυστήριο στην αρμενική ή ασσυριακή εκκλησία, προσαρμοζόμενος εύκολα στο διαφορετικό τελετουργικό και χωρίς επιφυλάξεις ότι συναναστρέφεται με μονοφυσίτες ή αιρετικούς. Παρόμοιες συναναστροφές και προσεγγίσεις συμβαίνουν συχνά στη Συρία και μεταξύ ορθόδοξων και καθολικών, οι οποίοι αριθμούν περίπου τις 100.000, καθώς και προτεσταντών, που είναι πολύ λίγοι.

Η εύκολη χημεία που αναπτύσσεται μεταξύ των διαφορετικών χριστιανών στη Συρία οφείλεται στην κοινή μειονοτική τους μοίρα, αλλά δεν παύει να αποτελεί και δείγμα ζωντανής πίστης, που δεν στηρίζεται μόνο στην εθνική κληρονομιά, αλλά και στην αποδοχή της διαφορετικότητας των άλλων.

Φημισμένο ορθόδοξο προσκύνημα

Ένας σημαντικός ελληνορθόδοξος πυρήνας είναι το χωριό Σεντνάγια, 35 χιλιόμετρα βόρεια της Δαμασκού. Στην είσοδο του χωριού βρίσκεται το άγαλμα του Αγίου Γεωργίου, ενώ αρκετά σπίτια έχουν στις προσόψεις τους σταυρούς, που υποδηλώνουν το θρησκευτικό πιστεύω των ενοίκων τους. Είναι αμφίβολο πόσοι απ’ αυτούς έχουν δει ελληνικές εκκλησίες ή ακόμα και αν γνωρίζουν προς τα πού πέφτει η Ελλάδα, αλλά ο τρόπος άσκησης της πίστης τους μοιάζει πολύ με τον ελληνικό.

Η Συρία ήταν γεμάτη ορθόδοξα μοναστήρια κατά τον 5ο και 6ο μ. Χ. αιώνα και εκεί ήκμασε ο μοναχικός βίος όσο σε καμία άλλη χώρα. Ένα τεράστιο μοναστήρι από εκείνη την εποχή, που δεσπόζει στη Σεντνάγια, είναι εκείνο της Παναγίας, που χτίστηκε το έτος 547, κατά την παράδοση μετά από όραμα που είδε ο αυτοκράτορας Ιουστινιανός. Είναι γνωστό σε ολόκληρο τον ανατολικό χριστιανικό κόσμο, κυρίως γιατί σ’ αυτό φυλάσσεται μια εικόνα της Παναγίας, που πιστεύεται ότι αγιογράφησε ο ευαγγελιστής Λουκάς.

Το μοναστήρι έχει 60 μοναχές και ένα ορφανοτροφείο που φιλοξενεί μέχρι και 200 ορφανά. Μέσα σ’ ένα μικρό παρεκκλήσι, που κάποιος πρέπει σχεδόν να σκύψει για να χωρέσει, κάτω από το φως λίγων μόνο κεριών, οι μοναχές φυλάσσουν επί αιώνες σε 24ωρη βάση την ιερή εικόνα σαν στρατιώτες. Στην είσοδο του παρεκκλησιού υπάρχει μια πινακίδα που προτρέπει τους εισερχόμενους να βγάλουν τα παπούτσια τους, πράγμα ασυνήθιστο για χριστιανικό ναό.

Εκεί μιλούν ακόμα τη γλώσσα του Χριστού

Λίγα χιλιόμετρα βορειότερα της Σεντνάγια είναι η Μααλούλα, ένα χωριό χτισμένο μέσα σε ένα μεγάλο φαράγγι. Εκεί οι χριστιανοί κάτοικοι, μεταξύ των οποίων πλειοψηφούν οι ορθόδοξοι, μιλούν ακόμα την Αραμαϊκή γλώσσα. Η Αραμαϊκή γλώσσα ανήκει στον σημιτικό κλάδο και προ της χριστιανικής περιόδου ομιλείτο σε όλο το έδαφος μεταξύ Μεσογείου, αρμενικών βουνών και Κουρδιστάν. Ήταν η ομιλούμενη από τον Ιησού και τους μαθητές του γλώσσα.

Στα ψηλά και απότομα βράχια, που μοιάζουν να συνθλίβουν τη Μααλούλα, οι χριστιανοί έχουν χαράξει τεράστιους σταυρούς, ενώ οι εκκλησίες είναι πολύ περισσότερες από τα τζαμιά. Είναι εντυπωσιακό πώς μέσα σε ένα φαράγγι, μόλις 56 χιλιόμετρα από τη σύγχρονη Δαμασκό, συνυπάρχουν ακόμα σπουδαίοι αρχαίοι πολιτισμοί και γλώσσες.

Ιστορική κοινότητα που επιμένει να υπάρχει

Ένα εντυπωσιακό δείγμα μιας ιστορικής κοινότητας περίπου 200.000 μελών, που επιμένει να υπάρχει διάσπαρτο στις χώρες της Μέσης Ανατολής, είναι και οι Ασσύριοι, οι οποίοι είναι στο σύνολό τους χριστιανοί. Οι εκκλησίες τους είναι πιο λιτές απ’ αυτές των ελληνορθόδοξων και πάντα γεμάτες κόσμο, ενώ αρκετοί από τους ιερείς τους έχουν σπουδάσει σε θεολογικές σχολές της Ελλάδας.

Οι Ασσύριοι προέρχονται από τους αρχαίους Ακκάδιους, φυλή σημιτικής καταγωγής, που την 4η χιλιετία π.Χ. μετακινήθηκε προς την Μεσοποταμία από την ανατολική μεριά της αραβικής χερσονήσου. Η χαρά τους είναι μεγάλη όταν συναντούν Έλληνες ορθόδοξους και μιλάνε με θαυμασμό για την Ελλάδα, της οποίας υπερεκτιμούν τις δυνατότητες. Η μικρή Ελλάδα φαντάζει στο μυαλό τους σαν κοιτίδα των ορθοδόξων χριστιανών όλου του κόσμου και απορούν γιατί δεν διαδραματίζει σε διεθνές επίπεδο τον μητροπολιτικό  ρόλο που της αναλογεί.

Μεγάλες ομοιότητες με την Ελλάδα

Οι εκκλησίες των ελληνορθόδοξων στη Συρία είναι όμοιες με εκείνες της Ελλάδας, σε βαθμό που ένας Έλληνας επισκέπτης θα μπορούσε να ξεχαστεί προς στιγμή και να νομίσει πως βρίσκεται στην πατρίδα του και όχι στην καρδιά της Αραβίας. Οι ψαλμωδίες είναι βυζαντινές, ίδιες απολύτως με αυτές που ακούγονται στις ελληνικές εκκλησίες, με μόνη τη διαφορά ότι εκφωνούνται στην αραβική γλώσσα. Καθώς τα αραβικά είναι εύηχα αποτελεί μοναδική απόλαυση ο συνδυασμός τους με τη βυζαντινή υμνολογία.

Στους γάμους και τα βαφτίσια οι εκκλησίες γεμίζουν με καλοντυμένους πιστούς, που μοιάζουν να έχουν βγει από τη σύγχρονη νεοελληνική πραγματικότητα. Άντρες με περιποιημένα μουστάκια και καλοσιδερωμένα πουκάμισα, καλλίγραμμες μελαχρινές γυναίκες με τακούνια, κοριτσάκια με κορδέλες στα μαλλιά. Όπως και στην Ελλάδα, οι καλεσμένοι πετούν ρύζι στους νεονύμφους, οι ιερείς βουτούν με ορμή στην κολυμπήθρα τα μωρά που βαπτίζουν, οι μητέρες του γαμπρού και της νύφης κανονίζουν όλες τις λεπτομέρειες με περισσή φροντίδα και άμιλλα μεταξύ τους.

Στις  ορθόδοξες εκκλησίες της Συρίας μπαίνουν συχνά και μουσουλμάνοι επισκέπτες, που παρακολουθούν τα τεκταινόμενα με προσοχή και απορία. Είναι εντυπωσιακό να βλέπει κανείς μουσουλμάνες με τσαντόρ, που δεν διαφέρουν σχεδόν καθόλου από τις χριστιανές μοναχές, να στέκονται μπροστά σε εικονίσματα με τα μωρά τους στην αγκαλιά.

Τα χριστιανικά σπίτια της Συρίας μοιάζουν πολύ με τα παλαιά ελληνικά σπίτια, κυρίως της επαρχίας. Ίδια εικονοστάσια και ίδια υφαντά με θρησκευτικές παραστάσεις να κρέμονται στους τοίχους. Στα σκεπαστά παζάρια της Δαμασκού και του Χαλεπίου, τα λεγόμενα σουκ, πωλούν υπέροχα υφαντά και ξυλόγλυπτα κάδρα με βιβλικά θέματα, που ξυπνούν νοσταλγία στους Έλληνες. Στα σύγχρονα ελληνικά σπίτια δεν υπάρχουν πλέον τέτοια διακοσμητικά στοιχεία με θρησκευτική θεματολογία.

Από το Κιλκίς στο Χαλέπι

Επισκεφτήκαμε τη Συρία πριν το ξέσπασμα του εμφυλίου πολέμου, στα πλαίσια μιας δημοσιογραφικής αποστολής της ελληνικής έκδοσης του National Geographic. Στο Χαλέπι είχαμε συναντήσει μια 42χρονη τότε Ελληνίδα, τη Σόνια, η οποία είχε γεννηθεί και ζήσει όλη τη ζωή της εκεί.

Μαζί με τα τρία παιδιά της πριν κοιμηθούν κάθε βράδυ έλεγαν το Πάτερ Υμών και έψελναν τον εθνικό ύμνο της Ελλάδας. Δεν υπήρξε ούτε μια βραδιά στη ζωή τους που να παραλείψουν την προσευχή τους και τον εθνικό ύμνο. Χωρίς να έχουν ταξιδέψει ποτέ στην Ελλάδα την αγαπούσαν περισσότερο και από τους Έλληνες που την κατοικούν.

Ο προπάππους της Σόνιας ήταν έμπορος από τη Σεργιόπολη του Κιλκίς, που ξεκίνησε το μακρύ του δρόμο προς το Χαλέπι κάπου στα 1900, όταν κάποιες ταραχές μεταξύ Συρίας και Τουρκίας έγιναν αιτία να κλείσουν οι δρόμοι και να μείνει για πάντα εκεί. Έτσι, ο ανήσυχος εκείνος νεαρός έμπορος από τη βόρεια Ελλάδα έριξε τον σπόρο μιας χριστιανικής ελληνικής οικογένειας σε μια μακρινή πόλη της Συρίας.

Η Σόνια πήγαινε κάθε μέρα στην εκκλησία και ένοιωθε συνεχώς την  ανάγκη να δηλώνει ότι είναι χριστιανή. Στο μπράτσο της είχε χαραγμένο ένα σταυρό, πράγμα που θα μπορούσε να την κάνει στόχο θρησκευτικών διακρίσεων. Η ίδια, όμως, δεν φοβόταν καθόλου τις συνέπειες από την ομολογία της πίστης της και δήλωνε ότι η αγάπη της στον Χριστό είναι πιο ισχυρή από τον φόβο. Μόλις οι θρησκευτικοί φανατισμοί άρχισαν να εκτραχύνονται στη Συρία φυγάδευσε τα παιδιά της σε συγγενείς της στην Αμερική και η ίδια ήρθε στην Ελλάδα για πρώτη φορά στη ζωή της.

Στην Αθήνα εκκλησιαζόταν συχνά σε ελληνικές εκκλησίες, αλλά και μαζί με άλλους συρορθόδοξους μετανάστες, στην αρμενική εκκλησία πίσω από την πλατεία Κουμουνδούρου, όπου τους παραχωρούσαν τον χώρο, και έκαναν τις λειτουργίες τους στην αραμαϊκή γλώσσα, τη γλώσσα του Ιησού.

Στο Χαλέπι, επίσης, γνωρίσαμε τους δύο αγνοούμενους χριστιανούς επισκόπους, πριν αυτοί απαχθούν από τους ισλαμιστές αντάρτες το 2013. Ο ένας ήταν ο ελληνορθόδοξος μητροπολίτης Χαλεπίου Παύλος και ο άλλος ο συρορθόδοξος μητροπολίτης Χαλεπίου Γιοχάνα Ιμπραήμ, που μιλούσε άπταιστα ελληνικά και είχε σπουδάσει θεολογία στην Αθήνα. Ήταν πολύ ανοιχτόμυαλοι άνθρωποι με βαθιά πίστη, πραγματικά υποδείγματα αγνών ιεραρχών.

Εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας

Κατά τη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου στη Συρία οι φανατικοί ισλαμιστές έχουν εισβάλλει  βίαια σε πόλεις και χωριά και έχουν σφαγιάσει χριστιανούς. Στη Μααλούλα εισβάλλουν κατά διαστήματα και την αιματοκυλούν μέχρι να καταφθάσει ο συριακός στρατός και να τους εκδιώξει. Στη Σεντνάγια έχουν εισβάλει στο μοναστήρι της Παναγίας και έχουν πάρει ομήρους μερικές μοναχές. Στο Χαλέπι οι χριστιανοί δίνουν καθημερινά μάχες σώμα με σώμα για να διασώσουν τα σπίτια και τις εκκλησίες τους.

Οι ονειρεμένες πολυεθνικές και πολυθρησκευτικές πόλεις της Συρίας έχουν μετατραπεί σε σωρούς ερειπίων. Οι χριστιανοί κάτοικοί τους σφαγιάζονται μέσα στην ίδια την πατρίδα τους, παρόλο που αποτελούν τους πιο αρχαίους κατοίκους της Συρίας. Όταν οι Άραβες κατέκτησαν τη Μέση Ανατολή βρήκαν εκεί τους χριστιανούς, οι οποίοι είναι αυτόχθονες, χωρίς να έχουν μετοικήσει από αλλού.

Ο χριστιανισμός της Συρίας δεν ήρθε απέξω, ούτε έχει σχέση με τους σταυροφόρους, έχει γεννηθεί σε εκείνα τα εδάφη και έχει ταυτιστεί μ' αυτά. Οι διωγμοί των χριστιανών στα αραβικά εδάφη αποτελούν ακρωτηριασμό της ιστορικής συνέχειας της Μέσης Ανατολής.

Δυστυχώς οι χώρες της δύσης, προκειμένου να ανατρέψουν τον πρόεδρο της Συρίας Άσαντ, λόγω της συμμαχίας του τελευταίου με τη Ρωσία, υποστήριξαν και εξόπλισαν φανατικές ισλαμιστικές οργανώσεις. Είναι αδιανόητο και απάνθρωπο που θυσίασαν τις αρχαίες χριστιανικές κοινότητες της συριακής ερήμου στον βωμό των ψυχρών γεωπολιτικών συμφερόντων τους.
ΚΕΙΜΕΝΟ-ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ: ΓΙΩΡΓΟΣ ΖΑΦΕΙΡΟΠΟΥΛΟΣ
ΠΗΓΗ: www.greecewithin.com

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΕΣ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ

Βαφτίσια σε ελληνορθόδοξη εκκλησία στο Χαλέπι.

Αγιογραφίες σε ασσυριακό ναό στο Χαλέπι.

Ασσύριος ιερέας στο Χαλέπι.

Σταυροί παντού, στα σπίτια και στα βράχια στη Μααλούλα.

Καφετέρια στην οποία σύχναζαν χριστιανοί στο Χαλέπι. Άγνωστο αν υπάρχει σήμερα εν μέσω του εμφυλίου.

Στα σουκ, σκεπαστά παζάρια, της Δαμασκού και του Χαλεπίου πωλούν υπέροχα υφαντά με χριστιανικές παραστάσεις.

Μουσουλμάνα με το μωρό της στην αγκαλιά περιεργάζεται ελληνορθόδοξη εκκλησία στο Χαλέπι. Πριν τον εμφύλιο υπήρχε απόλυτη συνύπαρξη όλων των θρησκευτικών κοινοτήτων.

Μουσουλμανικές οικογένειες παρακολουθούν με ενδιαφέρον μια βάφτιση σε ελληνορθόδοξο ναό του Χαλεπίου. Εικόνες θρησκευτικής συνύπαρξης που δύσκολα θα ξανασυμβούν.

---