Κατά το 1865-70, ο ναυτικός Φώτης Μαστορίδης από τη Σύμη, που ταξίδευε με αγγλικά βαπόρια, είδε στο Ακρωτήριο της Καλής Ελπίδας πώς ανασύρουν από τον βυθό τα ναυάγια. Χρησιμοποιούσαν μια καταδυτική μηχανή, η οποία μέσω ενός λαστιχένιου σωλήνα τροφοδοτούσε το σκάφανδρο των δυτών με αέρα. Τη χειρίζονταν δύο άτομα που γύριζαν με τα χέρια ένα σιδερένιο τροχό συνδεδεμένο μ’ ένα κομπρεσέρ. Εκεί μπήκε η ιδέα στον Έλληνα ναυτικό ότι στην πατρίδα του τη Σύμη με αυτή τη μηχανή θα μάζευαν του κόσμου τα σφουγγάρια.

Η πρώτη δοκιμή

Όταν το αγγλικό πλοίο που δούλευε πέρασε από τη Λήμνο για να φορτώσει εμπορεύματα, ο Μαστορίδης συνδέθηκε με μια κοπέλα και της έδωσε την υπόσχεση ότι θα την παντρευτεί αμέσως μετά την επιστροφή του στην Ελλάδα. Όταν, όμως, μετά από μήνες γύρισε στη Λήμνο έμαθε ότι η αρραβωνιαστικιά του είχε αρρωστήσει και είχε πεθάνει. Τότε ζήτησε από την αδελφή της, Ευγενία Μαυριού, να τον παντρευτεί. Εκείνη δέχτηκε, με την προϋπόθεση να τη συνοδεύσει και να ζήσει στη Σύμη ένας από τους αδελφούς της. Έτσι ο Μαστορίδης γύρισε στη Σύμη με τη νεαρή γυναίκα του και τον κουνιάδο του.

Λίγους μήνες μετά τον γυρισμό του θέλησε να επιδείξει μια καταδυτική μηχανή, που είχε φέρει μαζί του από το τελευταίο ταξίδι, στους «ξεκινητάδες», όπως λέγονταν τότε οι επενδυτές και εφοπλιστές του νησιού. Πήγαν όλοι στο Νημποριό της Σύμης να δούνε την επίδειξη, αλλά κανένας άντρας δεν τολμούσε να δοκιμάσει τη στολή του δύτη. Τότε η Ευγενία Μαυριού, αν και τριών μηνών έγκυος, επενδύθηκε το σκάφανδρο και βούτηξε χωρίς δισταγμό στα σκούρα νερά. Μόλις έφτασε στα 15 μέτρα βάθος, όπου ο πυθμένας ήταν «σπλάτζα» (στρωτός), άρπαξε μια πέτρα σαν αποδεικτικό στοιχείο και αναδύθηκε στην επιφάνεια. Βλέποντάς την οι άντρες πήραν θάρρος και δοκίμασαν αμέσως τη μηχανή, οπότε πείστηκαν και τα σφουγγαράδικα να την αγοράσουν.

Έγιναν, όμως, αρκετά ατυχήματα τον καιρό εκείνο, επειδή τα σφουγγαράδικα έριχναν τους δύτες πιο βαθιά από τα 45 μέτρα, που άντεχε η μηχανή. Τα ατυχήματα μειώθηκαν όταν μετά από χρόνια έφτασε στο νησί η γαλλική καταδυτική μηχανή, που έστελνε αέρα ακόμα και στα 80 μέτρα.

Πήρε τη σκυτάλη

Την παραπάνω ιστορία διηγείται ο Τάσος Αναστασιάδης, που κατασκευάζει και επιδιορθώνει καταδυτικές μηχανές στη Σύμη. «Η τέχνη κλέφτεται, δεν διδάσκεται. Θυμάμαι τον παππού μου να αντιγράφει και να μετατρέπει εισαγόμενες καταδυτικές μηχανές. Έδινε μεγαλύτερη διάμετρο στους κυλίνδρους και αύξανε τη διαδρομή των εμβόλων, τοποθετούσε και μια ανεπίστροφη βαλβίδα στον λουλά, από τον οποίο εισαγόταν ο αέρας στο σκάφανδρο. Ευτυχώς, εγώ και ο πατέρας μου είχαμε την πρόνοια να φυλάγουμε παλιά εργαλεία. Έχω τρεις αποθήκες γεμάτες. Ένα μουσείο μού ζητά μια καταδυτική μηχανή, αλλά δεν τη δίνω, την έχω μάλιστα καλά κρυμμένη».

Ο Τάσος Αναστασιάδης είναι ένας καλλιτέχνης, που διστάζει να εκθέσει σε κοινή θέα τα πιο αγαπημένα έργα του, γιατί φοβάται ότι οι άλλοι δεν είναι ακόμα έτοιμοι να τα εκτιμήσουν, ούτε και να τα διαφυλάξουν. Μέσα σ’ αυτά τα σκάφανδρα άφησαν την τελευταία τους πνοή τα καλύτερα παλικάρια της Σύμης και αμφιβάλλει αν υπάρχει σήμερα υπηρεσία που μπορεί να καταλάβει την αξία τους.

Είναι και τέλειος αφηγητής ο κύριος Τάσος, γι’ αυτό τον λόγο δεν παρέλειψε να «δέσει» την ιστορία αναφέροντας ότι ο αδελφός της Ευγενίας πρόκοψε και έκανε παιδιά και εγγόνια στη Σύμη. Έτσι υπάρχει μέχρι σήμερα το όνομα Μαυριός στο νησί.
ΚΕΙΜΕΝΟ-ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ: ΓΙΩΡΓΟΣ ΖΑΦΕΙΡΟΠΟΥΛΟΣ
ΠΗΓΗ: www.greecewithin.com

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΕΣ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ

Ο τροχός του κομπρεσέρ που διοχέτευε αέρα στο σκάφανδρο (Λαογραφικό Μουσείο Σύμης).

Πλήρης καταδυτική στολή και καταδυτική μηχανή σε κατάστημα της Σύμης.

Σύμη, ίσως ο ομορφότερος παραδοσιακός οικισμός της Ελλάδας.

Σύμη, ίσως ο ομορφότερος παραδοσιακός οικισμός της Ελλάδας.

---