Την περίοδο άνθησης της ελληνικής κοινότητας στην Αλεξάνδρεια κτίστηκαν πολλά ομογενειακά σχολεία και σχολές για να καλυφθούν οι εκπαιδευτικές ανάγκες χιλιάδων Ελληνόπουλων. Παλαιότερα η ελληνική εκπαίδευση δεν περιοριζόταν μόνο στα δημοτικά και τα γυμνάσια, αλλά επεκτεινόταν και σε ανώτερο επίπεδο.Στο κτήριο του σημερινού δημοτικού σχολείου λειτουργούσε η Σαλβάγειος Εμπορική Σχολή, δωρεά του τραπεζίτη Κωνσταντίνου Σαλβάγου, η οποία έβγαζε περιζήτητους λογιστές που δεν έμεναν ποτέ χωρίς δουλειά. Επίσης, στο κτήριο του σημερινού γυμνασίου-λυκείου λειτουργούσε η φημισμένη Ζερβουδάκειος Αστική Σχολή, δωρεά του τραπεζίτη Γεωργίου Ζερβουδάκη.

Ίδιο πρόγραμμα με την Ελλάδα

Η άνοδος, όμως, στην εξουσία του Νάσερ, στη δεκαετία του 1950, οδήγησε στην εθνικοποίηση των ξένων επιχειρήσεων και στην παρακμή της ελληνικής κοινότητας. Από τα ελληνικά σχολεία έχουν απομείνει σήμερα στην Αλεξάνδρεια μόνο δύο, το Πρατσίκειο-Τοσίτσειο δημοτικό-νηπιαγωγείο και το Αβερώφειο γυμνάσιο-λύκειο, στα οποία φοιτούν συνολικά 91 μαθητές. Τα μαθήματα που διδάσκονται είναι τα ίδια αιγυπτιακής ιστορίας και γεωγραφίας, που διδάσκονται στα αραβικά.

Ο αριθμός των μαθητών των ελληνικών σχολείων θα ήταν ακόμα μικρότερος, αν δεν φοιτούσαν σ’ αυτά τα παιδιά των Ελλήνων υπαλλήλων στην Αλεξάνδρεια και των Αιγυπτίων πρώην μεταναστών στην Ελλάδα, που διαθέτουν ελληνική υπηκοότητα. Οι τελευταίοι προτιμούν τα ελληνικά σχολεία για να εξασφαλίσουν ομαλή συνέχεια στα παιδιά τους, που τα περισσότερα έχουν γεννηθεί και ξεκινήσει την εκπαίδευσή τους σε σχολεία στην Ελλάδα. Τα παραπάνω Αιγυπτιόπουλα προσαρμόζονται πολύ εύκολα στο πρόγραμμα και τον τρόπο λειτουργίας των ελληνικών σχολείων, χωρίς μεταβατικό στάδιο προσαρμογής.

Ο διευθυντής του Πρατσίκειου δημοτικού σχολείου, Διονύσης Διαμαντόπουλος, μας ανέφερε ότι τα παιδιά των Αιγυπτίων με ελληνική υπηκοότητα μιλούν τέλεια τα ελληνικά και έχουν ελληνικότατη συνείδηση. Αφηγήθηκε, μάλιστα, ένα χαρακτηριστικό περιστατικό με έναν από τους παραπάνω μαθητές: «Όταν ο δάσκαλος, με την ευκαιρία της 28ης Οκτωβρίου, ρώτησε στην τάξη ποιος νίκησε στον πόλεμο του 1940 μεταξύ Ελλήνων και Ιταλών, ο Αιγύπτιος μαθητής πετάχτηκε αυθόρμητα από τη θέση του και είπε: Εμείς, κύριε».

Υπάρχουν ελάχιστα Ελληνόπουλα της Αλεξάνδρειας, τα οποία δεν φοιτούν στα ελληνικά σχολεία, αλλά σε ξενόγλωσσα ιδιωτικά κολλέγια της πόλης. Αυτά τα παιδιά προορίζονται να ζήσουν στην Αίγυπτο και να αναλάβουν τις επαγγελματικές δραστηριότητες των γονέων τους. Στα ιδιωτικά σχολεία αποκτούν τέλεια γνώση της αραβικής και άλλων ξένων γλωσσών, ενώ παράλληλα αποκτούν απαραίτητες γνωριμίες που ανοίγουν ευκολότερα τις πόρτες στην αιγυπτιακή αγορά. Ακόμα κι αυτά τα παιδιά, όμως, παρακολουθούν τα εβδομαδιαία μαθήματα ελληνικής γλώσσας κάθε Παρασκευή, για να κρατούν επαφή με τις ρίζες τους και να συναναστρέφονται με τα άλλα Ελληνόπουλα.

Αναβιώνουν την αρχαία Ελλάδα

Τα ελληνικά σχολεία της Αλεξάνδρειας παραμένουν ζωντανά, παρά τη συνεχή μείωση των μαθητών τους, με πολλές δραστηριότητες κατά τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς. Οι σχολικοί αθλητικοί αγώνες του Ιουνίου στα κλασσικά αγωνίσματα μοιάζουν με μικρές Ολυμπιάδες, στις οποίες τηρείται το αρχαιοελληνικό τελετουργικό με την αφή της φλόγας.

Συχνά γίνονται εκδηλώσεις στο σπίτι του Καβάφη, όπου Έλληνες μαθητές απαγγέλουν ποιήματα του μεγάλου Αλεξανδρινού ποιητή, όχι μόνο στα ελληνικά, αλλά και μεταφρασμένα στην αραβική και άλλες γλώσσες. Πρόπερσι, στη βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας οργανώθηκε μεγάλη εκδήλωση από τη διεθνή οργάνωση «Αναγνώστες του Ομήρου», κατά τη διάρκεια της οποίας μαθητές των ελληνικών σχολείων απήγγειλαν μπροστά σε διεθνές ακροατήριο στίχους της Ιλιάδας και της Οδύσσειας.

Μεγάλη επιτυχία είχε και η έκθεση φωτογραφίας των μαθητών, με τον τίτλο «Η Αλεξάνδρεια μέσα από τα μάτια των παιδιών».Φαναράκια από το Ραμαζάνι των μουσουλμάνων, άνθρωποι που πίνουν το τσάι τους σε καφενέδες, τα ζεστά χρώματα του σούρουπου στην παραλιακή λεωφόρο, ήταν μερικά από τα θέματα των φωτογραφιών.

Τα βράδια οι Έλληνες μαζεύονται στο εντευκτήριο της ελληνικής κοινότητας, που βρίσκεται στο «ελληνικό τετράγωνο» της Αλεξάνδρειας. Εκεί συχνά οι καθηγητές και οι μαθητές γλεντούν, σπάζοντας για λίγο τις τυπικότητες. Μια καθηγήτρια μας είπε χαρακτηριστικά: «Συχνά τα παιδιά χορεύουν και τραγουδούν μαζί μας, αλλά το επόμενο πρωί στις τάξεις ξαναμπαίνουν αμέσως στον ρόλο του μαθητή. Δεν εκμεταλλεύονται την εκτός σχολείου οικειότητα και έχουν σέβας στους καθηγητές. Είναι παιδιά από καλή πάστα που γνωρίζουν τα όριά τους».

Το 2009 γιορτάστηκαν τα 100 χρόνια του Ζερβουδακείου και στο προσκλητήριο ανταποκρίθηκαν γεμάτοι συγκίνηση όλοι οι εν ζωή πρώην μαθητές του. Ταξίδεψαν από όλες τις άκρες του κόσμου, όπου σήμερα ζουν και διαπρέπουν, για να τιμήσουν το λίκνο της ελληνικής παιδείας, μέσα στο οποίο πέρασαν τα καλύτερά τους χρόνια και διαμόρφωσαν ανεξίτηλα την ελληνικότητά τους.

Διάσημοι μαθητές

Στους πίνακες ανακοινώσεων του Αβερώφειου Λυκείου είναι καρφιτσωμένες φωτογραφίες παλαιών μαθητών, που εξελίχτηκαν σε μεγάλους καλλιτέχνες. Εκεί διακρίναμε τα πρόσωπα των Ντέμη Ρούσσου, Μάνου Λοΐζου και Άλκηστης Πρωτοψάλτη. Η διευθύντρια του λυκείου, Ελένη Δαλγκίτση, μας εξήγησε ότι από παράδοση σε αυτό το σχολείο υπηρετούν καθηγητές με έφεση στη μουσική, γεγονός που βοηθάει τα παιδιά να καλλιεργήσουν το μουσικό ταλέντο τους. Μας έκανε, μάλιστα, ειδική αναφορά στο θρυλικό προπολεμικό διευθυντή Ερρίκο Χατζηανέστη, που ήταν φανατικός μουσικόφιλος: «Είχε εξοπλίσει το λύκειο με πικάπ και μικροφωνική εγκατάσταση υψηλής για την εποχή τεχνολογίας, προκειμένου να παίζει στα διαλείμματα κλασσική μουσική. Έχουμε συντηρήσει αυτόν τον εξοπλισμό, που βρίσκεται σε άριστη κατάσταση».

Στους τοίχους του λυκείου είδαμε επίσης κρεμασμένα και πορτρέτα του Ευάγγελου Παπανούτσου, ο οποίος δίδαξε εκεί. Η διευθύντρια του λυκείου μάς οδήγησε σε μια αίθουσα όπου φυλάσσεται το παλαιό αρχείο του σχολείου και μας έδειξε ένα ποινολόγιο του 1928 με κιτρινισμένες σελίδες. «Σας παρακαλώ, ξεφυλλίστε προσεκτικά τις σελίδες, επειδή έχουν ξεραθεί από το πέρασμα του χρόνου και μπορεί να κοπούν», μας είπε.

Μέσα στο ποινολόγιο βρισκόταν ένα έγγραφο που συντάχτηκε στις 21 Μαΐου 1928 από κάποια καθηγήτρια Τασία Στεφάνου και εξηγεί το …βαρύτατο για εκείνη την εποχή παράπτωμα ενός μαθητή: «Κατά το μάθημα των αγγλικών έβγαλε ένα παπούτσι από την τσάντα ενός συμμαθητού του και επροκάλει τον γέλωτα. Εις παρατήρησιν να εξέλθει έξω ηυθαδίασεν με τας φράσεις: Δεν πηγαίνω. Τι έκαμα; Κατόπιν τούτου εστάλη να φέρη τον κηδεμόνα του».

Σε ένα άλλο σημείωμα κηδεμόνα προς τον διευθυντή του γυμνασίου, αναφέρεται: «Κύριε Γυμνασιάρχα. Ο ανεψιός μου Ιωάννης Ιγγλέσης απουσιάζει από την οικία του υπό την πρόφασιν ότι προσήλθε εις το σχολείον. Θα σας ήμουν ευγνώμων αν εφέρεσθο προς αυτόν με την αρμόζουσαν αυστηρότητα. Σας ευχαριστώ εκ των προτέρων, Ελένη Ιγγλέση». Στα παραπάνω σχεδόν αιωνόβια έγγραφα αποτυπώνεται το παιδαγωγικό μοντέλο της εποχής εκείνης, το οποίο ήταν αρκετά αυστηρό, αλλά καθόλου βάναυσο.

Τα επιβλητικά από αρχιτεκτονική άποψη σχολικά κτήρια, τα οποία ήταν γεμάτα από έργα τέχνης και έλαμπαν από αρχοντιά, προδιαθέτουν εκπαιδευτικούς και μαθητές για μάθημα υψηλού επιπέδου και δεν ενθαρρύνουν τις κραυγαλέες παραπτωματικές συμπεριφορές. Απ’ άκρη σ’ άκρη τα ελληνικά σχολεία της Αλεξάνδρεια δεν έχουν φθορές ή βαψίματα στους τοίχους και λάμπουν από καθαριότητα. Η σύγκριση με τα αντίστοιχα σχολεία στην Ελλάδα μόνο σε μελαγχολία οδηγεί.
ΚΕΙΜΕΝΟ-ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ: ΓΙΩΡΓΟΣ ΖΑΦΕΙΡΟΠΟΥΛΟΣ
ΠΗΓΗ: www.greecewithin.com

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΕΣ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ 

Παλαιό ηχητικό συγκρότημα για να ακούνε κλασσική μουσική οι μαθητές στα διαλείμματα.

Προπολεμικό σημείωμα κηδεμόνα για συνέτιση μαθητή που απουσίαζε αδικαιολόγητα.

Σύγχρονο περιβάλλον στο νηπιαγωγείο.

Πεντακάθαρο το σχολείο από άκρη σε άκρη.

Ο τραγουδιστής Ντέμης Ρούσσος υπήρξε μαθητής του ελληνικού σχολείου Αλεξάνδρειας.

Πινακίδα στην είσοδο του ελληνικού σχολείου.

Προπολεμική φωτογραφία, τότε που οι τάξεις έσφυζαν από τους πολλούς Έλληνες μαθητές.

---