Πριν εκατό χρόνια το ορεινό χωριό Καλλικράτης της επαρχίας Σφακίων είχε πεντακόσιους μόνιμους κατοίκους και σήμερα μόνο επτά, όσα είναι τα μέλη της οικογένειας του κτηνοτρόφου Μανώλη Μανουσέλη. Το μοναδικό παιδί του χωριού είναι ο μικρός γιος του, που πάει σχολείο στο διπλανό χωριό Μυριοκέφαλος.

Η οικογένεια του Μανώλη είναι φιλόξενη και αρκετές φορές τον χειμώνα οργανώνει γλέντια φίλων για να μην απομονώνεται από τον έξω κόσμο. Μόνο τα χιόνια, που πέφτουν πυκνά εκεί ψηλά στα Λευκά Όρη, εμποδίζουν τις κοσμοσυνάξεις στο σπίτι του Κρητικού τσέλιγκα. Το κορυφαίο γλέντι, όμως, γίνεται το καλοκαίρι, με την ευκαιρία της κουράς των προβάτων της οικογένειας.

Ο καθένας με το ψαλίδι του

Στα μέσα περίπου του Ιουλίου κάθε χρόνο, πάνω από πενήντα φίλοι του Μανώλη καταφθάνουν στον Καλλικράτη με μεγάλα ψαλίδια στα χέρια για να τον βοηθήσουν στο δύσκολο έργο της κουράς εκατοντάδων προβάτων. Στο τέλος της κοπιαστικής ημέρας, ο κτηνοτρόφος τούς προσφέρει ένα απίστευτα πλούσιο γεύμα κάτω από τις μουριές που βρίσκονται μπροστά από το σπίτι του. Οι γυναίκες της οικογένειας, που έχουν μεν έντονη προσωπικότητα, αλλά δεν εμφανίζονται στο προσκήνιο, ξεκινούν από νωρίς το πρωί να κόβουν και να πλένουν τα άφθονα κρέατα.

Μόλις αντικρίζεις τους άντρες με τα μουστάκια, τα γένια και τα μαύρα πουκάμισα να κάθονται σοβαροί γύρω από το τραπέζι, αναρωτιέσαι πώς θα το πάρουν αν τους ανοίξεις κουβέντα. Είναι εκπληκτικό, όμως, πόσο γρήγορα αλλάζεις γνώμη γι' αυτούς, από τις πρώτες κουβέντες που θα ανταλλάξεις μαζί τους. Μοιάζουν με πόρτες ορθάνοιχτες, με θεόρατα παιδιά που εμπιστεύονται χωρίς επιφυλάξεις τον κόσμο. Σε ακούνε με προσοχή και σέβονται την άποψή σου, ενώ παράλληλα κάνουν ότι μπορούν για να σε βγάλουν από την αμηχανία και τη διστακτικότητα.

Παρόλο που η Κρήτη περιβάλλεται από τεράστια πελάγη, η θάλασσα τη χαρακτηρίζει πολύ λιγότερο από τα βουνά της. Εκεί ψηλά χτυπάει η καρδιά του νησιού και κρύβονται τα «μυστήριά» του. Τα αμέτρητα πλήθη των τουριστών, που οδηγούνται σαν υπνοβάτες από τα τουριστικά φυλλάδια του συρμού, ιδέα δεν έχουν για τη μαγεία των ανθρώπινων σχέσεων και χαρακτήρων που υπάρχει πάνω στις κορυφές των κρητικών βουνών.

Τρως με το ζόρι

Όταν κάθισα στο τραπέζι είπα στον Μανώλη ότι δε θα φάω ούτε θα πιω πολύ, επειδή πρέπει να οδηγήσω νύχτα τον επικίνδυνο δρόμο της επιστροφής προς το Φραγκοκάστελο. «Και θα κάτσεις και θα φας και θα πιεις», μου απάντησε με ένα ύφος που δεν σήκωνε την παραμικρή αμφισβήτηση. «Θα τα δοκιμάσεις όλα και δεν θα παραλείψεις τίποτα. Εδώ δεν επιτρέπεται να λες όχι, κλείσε τα μάτια και φάε. Για τον δρόμο μην ανησυχείς, οι πιο πολλοί τον ανεβοκατεβαίνουν μέρα νύχτα μεθυσμένοι και κανείς δεν έπαθε ποτέ τίποτα».

Πριν πάω στο τραπέζι του Μανώλη, κάθισα για καφέ στο καφενείο που διατηρεί τα καλοκαίρια στον Καλλικράτη ο κύριος Στέλιος Γιαννακάκης. «Τώρα που θα πάτε στο σπίτι του Μανώλη, μου είπε, πρέπει να καθίσετε μέχρι το τέλος και να μην πείτε όχι σε τίποτα. Δεν έχετε άλλη επιλογή, σας παρακαλώ να το λάβετε υπόψη σας αυτό που σας λέω».

Κάθισα λοιπόν και κοιτούσα τις πιατέλες που κατέφθαναν φορτωμένες με «αντικριστό» αρνί, κριθαράκι βρασμένο σε ζωμό κρέατος, «φουριάρικο» (αγριοκάτσικο) που στη γεύση έμοιαζε με «αγριμάκι» (κρι-κρι), κουνέλι τηγανητό, γραβιέρα με μέλι και χίλιους άλλους εκπληκτικούς μεζέδες. Πριν ακόμα προλάβουν να αδειάσουν οι πρώτες πιατέλες, φέρνανε τις επόμενες και τις τοποθετούσανε επάνω στις προηγούμενες. Πανδαισία γεύσεων, χάρμα οφθαλμών και αποθέωση της φιλοξενίας. 

Λόγια σταράτα

-Μετράς καθόλου τη χοληστερίνη Μανώλη;
-Δεν την μετρούμε στα Σφακιά, δεν επιτρέπεται. Γέροι που δεν μπορούνε να σιώνται τρώνε κρέας κι ας ξέρουνε ότι δεν κάνει καλό στην υγειά τους. Οι άνθρωποι εδώ δεν πάνε καθόλου στους γιατρούς, μια και καλή πάνε… (γέλια).

-Μου κάνει εντύπωση που δεν κάθεται καμία γυναίκα στο τραπέζι.
-Μην τ’ αγριεύεις τα πράγματα, μην τ’ αγριεύεις, μου απάντησε με πονηρό χαμόγελο. Επαέ στο χωριό μας λέμε ότι όταν ο κόσμος καίγεται ξέρεις ποιος φταίει; Οι γυναίκες. Μην κρίνεις μόνο απ’ αυτό που βλέπεις. Οι γυναίκες κατέχουν την πιο σημαντική θέση στον κόσμο, σε διαβεβαιώνω. Οι Κρητικοί παλεύουμε από τη μια να τις φράξουμε και από την άλλη να τις βάλλουμε να γεννήσουν, αλλά είναι δύσκολο».

-Το βουνό είναι γεμάτο από πρόβατα. Πώς ξεχωρίζεις ποια είναι τα δικά σου;
-Κατά πρώτον τα σημαδεύουμε, τους κόβουμε το αυτί, ο καθένας έχει τα δικά του σημάδια. Τώρα μας έδωσε η ΕΟΚ και βάζουμε τα κωδικοσκουλαρίκια.

-Είσαι χρεωμένος; Παίρνεις δάνεια για τη δουλειά του κτηνοτρόφου;
-Φροντίζω να μη μπερδεύομαι με δανικά, ακόμα κι αν πεινώ. Φροντίζω όμως και να μην πεινώ.

-Πόσο θα αντέξεις στον ρόλο του κτηνοτρόφου και του μοναδικού μόνιμου κάτοικου του χωριού;
-Δεν νομίζω ότι θα κρατήσω πολύ ακόμα. Άμα πιάνει πολλά χιόνια περνάει μέχρι και μια βδομάδα για να μας ξεχιονίσουν. Ο κτηνοτρόφος ήταν και είναι πάντα ο τελευταίος της οικονομίας. Αν δεν ήμασταν εμείς τι θα τρώγανε οι άνθρωποι στις πόλεις; Τα μολύβια και τους στυλούς; Πόσο θα αντέξω την ψύξη, την κόπωση, τους πόνους στη μέση μου; Εμένα με έχει «κρούψει» το χιόνι μια φορά με χιονοθύελλα.

-Σου αρέσει το κυνήγι;
-Τι να κυνηγήσω; Δεν είναι να κυνηγάς πλέον, δεν υπάρχουν θηράματα, τα πάντα έχουν διαλύσει. Οι πέρδικες, που κάποτε ήταν αμέτρητες, τώρα δεν υπάρχουν σχεδόν καθόλου. Έχω να κυνηγήσω δέκα χρόνια πέρδικες, όχι μόνο αυτό, αλλά φροντίζω να μην κυνηγούν και οι άλλοι. Έχω βρει και το μπελά μου με το κυνήγι. Κυνηγάνε μέσα στην ιδιοκτησία μου, ανάμεσα στα πρόβατά μου.

-Τη θάλασσα την αγαπάς, σ’ αρέσει;
-Μπα καθόλου.

-Ψάρια τρως;
-Ε, καμιά φορά τρώω αλλά δεν λιγομαριάζομαι, που λένε. Πιο πολύ για το παιδί τα παίρνω, γιατί όπως λένε είναι θρεπτικά. Κοίταξε να δεις, εμείς οι ορεινοί στην Κρήτη τρώμε κρέας με το κρέας. Όποια μέρα δεν φάω κρέας πεινάω, ειδικά όταν δουλεύω. Άμα δεν φάω τη μια μέρα, την επόμενη δεν κρατιέμαι. 

Υ.Γ. Στο τραπέζι του Μανώλη Μανουσέλη δεν τραγούδησαν ούτε χόρεψαν, επειδή το χωριό πενθούσε από δύο πρόσφατους θανάτους δύο χωριανών.
ΚΕΙΜΕΝΟ-ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ: ΓΙΩΡΓΟΣ ΖΑΦΕΙΡΟΠΟΥΛΟΣ
ΠΗΓΗ: www.greecewithin.com

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΕΣ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ

Η κουρά των προβάτων απαιτεί χέρια και επιδεξιότητα.

Αρνιά ξαλαφρωμένα από το μαλλί τους.

Η θέα του Λιβυκού Πελάγους από τα Λευκά Όρη κόβει την ανάσα.

Πολύ ανηφορικός και επικίνδυνος ο δρόμος από το Φραγκοκάστελο προς τον Καλλικράτη.

---