Επιβλητική βυζαντινή καστροπολιτεία δίπλα στη Σπάρτη, που αποτελεί μνημείο παγκόσμιας κληρονομιάς της UNESCO. Άρχισε να χτίζεται από τους Φράγκους στα μέσα του 13ου αιώνα, αλλά γρήγορα πέρασε στην κυριαρχία του Βυζαντίου. Τους επόμενους δύο αιώνες εξελίχθηκε σε ισχυρό πολιτικό, στρατιωτικό και πολιτιστικό κέντρο. Το 1443 έγινε δεσπότης του Μυστρά ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος, ο οποίος το 1448 χρίστηκε αυτοκράτορας της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Ήταν ο τελευταίος αυτοκράτορας, που το 1453 έπεσε σαν απλός στρατιώτης στα τείχη της Κωνσταντινούπολης. Το 1460 ο Μυστράς κατελήφθη από τους Τούρκους και άρχισε να παρακμάζει. Το 1821 επαναστάτησε εναντίον των Τούρκων και το 1825 λεηλατήθηκε από τον στρατό του Ιμπραήμ. Από τότε μέχρι σήμερα παραμένει νεκρή πολιτεία. Μέσα στον Μυστρά λειτουργεί πολύ ενδιαφέρον μουσείο.

Το Αρχαιολογικό Μουσείο Τεγέας περιέχει θησαυρούς αρχαιοελληνικού κάλλους που παρουσιάζονται με αριστοτεχνικό τρόπο. Μεταξύ αυτών η κεφαλή του Ασκληπιού, το ανάγλυφο του Πάνα, θρόνοι βασιλιάδων και λαξευτές πλάκες με σκηνές από ήρωες και ημίθεους. Στην Τεγέα  υπήρχε το ιερό της πολιούχου Αθηνάς Αλέας, που κατασκεύασε ο Παριανός γλύπτης και αρχιτέκτονας Σκόπας, σημαντικά έργα του οποίου εκτίθενται στο μουσείο. Η Τεγέα είχε 40.000 κατοίκους, βουλή με 300 βουλευτές και δικό της νόμισμα. Εκεί γεννήθηκε ο ιδρυτής της Πάφου βασιλιάς Αγαπήνορας, καθώς και ο μυθικός Πάνας. Δίπλα στο μουσείο υπάρχει επιβλητικός υπαίθριος αρχαιολογικός χώρος. Οι παρακάτω φωτογραφίες αποδίδουν ελάχιστα τη μαγεία του μουσείου.

Δίπλα στο αρχαιοελληνικό θέατρο της Μαντινείας βρίσκεται η Αγία Φωτεινή, που κατασκεύασε ο Αρκάς αρχιτέκτονας Κώστας Παπαθεοδώρου. Είναι ένα κτίσμα που συνδυάζει αρχαιοελληνικές και χριστιανικές επιρροές, το οποίο έχτισε πέτρα-πέτρα, αγιογράφησε και διακόσμησε μόνος του από το 1970-75, με τη βοήθεια ελάχιστων ανειδίκευτων εργατών. Τις πέτρες και τα μάρμαρα τα συνέλεγε από γκρεμισμένα κτήρια, μαρμαράδικα, νταμάρια και στάνες του αρκαδικού οροπεδίου και τα επεξεργαζόταν ένα-ένα με σχεδόν πρωτόγονα εργαλεία. Στη συνέχεια έφτιαξε εξωτερικά του ναού ένα αρχαιοπρεπές Ηρώο, προς τιμή των Αρκάδων που αγωνίστηκαν για την πατρίδα και ένα Φρέαρ του Ιακώβ που συμβολίζει τη συνάντηση του Ιησού με τη Σαμαρείτιδα. Ο ίδιος αγιογράφησε εσωτερικά την εκκλησία δίνοντας στους αγίους σύγχρονες ανθρώπινες μορφές και έφτιαξε στα δάπεδα ψηφιδωτά με παραστάσεις από την αρχαία ελληνική μυθολογία που συμπορεύονται με χριστιανικές δοξασίες. Αρκετά μεγάλα ονόματα της τέχνης εκφράστηκαν κολακευτικά για το έργο του, αλλά και αρκετά το αμφισβήτησαν έντονα. Η επίσημη Εκκλησία το αποδέχτηκε, χωρίς όμως να το διαλαλήσει. Ο αρχιτέκτονας ως αληθινά πιστός χριστιανός υπερασπίζεται μέχρι σήμερα με σεμνότητα το έργο του. Παρόλο που σπούδασε σε σπουδαία πανεπιστήμια στη Βιέννη και στο Βερολίνο δίπλα σε δασκάλους παγκόσμιας κλάσης, παραμένει μια πολύ ήπια και μετριοπαθής προσωπικότητα. Η Αγία Φωτεινή οφείλει την ύπαρξή της όχι μόνο σ’ αυτόν, αλλά και στα  φωτισμένα μυαλά του Μαντινειακού Συνδέσμου, που του ανέθεσαν την κατασκευή της και στήριξαν μέχρι τέλους τις επαναστατικές αρχιτεκτονικές καινοτομίες του. ΚΕΙΜΕΝΟ-ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ: ΓΙΩΡΓΟΣ ΖΑΦΕΙΡΟΠΟΥΛΟΣ, ΠΗΓΗ: www.greecewithin.com

Στην είσοδο του χωριού Ζυγοβίστι της Γορτυνίας υπάρχει ένα τεράστιο μαρμάρινο γλυπτό βιβλίο με σκαλισμένα επάνω του 197 ονόματα κατοίκων του χωριού, οι οποίοι αποτελούσαν το 1821 τη φρουρά του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη. Είναι οι λεγόμενοι «Αθάνατοι», όπως ο ίδιος ο Γέρος τους αποκαλούσε.