«Για να κατανοήσεις μια τέχνη πρέπει να τη μελετήσεις από τις ρίζες της. Γι' αυτό ταξίδεψα πολλές φορές στο Θραψανό Ηρακλείου, που είναι το κέντρο των πιθαράδων από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα. Πήγα και στις Μαργαρίτες Ρεθύμνου, όπου μαθήτευσα δίπλα στο Νικόλαο Καυγαλάκη, τον αποκαλούμενο Μαστοροκαυγαλάκη. Καλός τεχνίτης και άνθρωπος, ένα τον ρωτούσα και δέκα μου έλεγε. Σε άλλους ρωτάς ένα και σου λένε μισό. Εκπαιδεύτηκα και στο Χαροκοπιό, τα Βουνάρια και τους Κόμπους Κορώνης, δίπλα στον Γεώργιο Αγγελόπουλο. Εκεί φτιάχνουν πιθάρια με δικό τους μόνο χώμα και εντελώς πρωτόγονη τεχνική, καθώς δεν χρησιμοποιούν τροχό. Αντί να γυρίζει το πιθάρι γυρίζουν οι πιθαράδες γύρω απ’ αυτό».

Απέρριψε την τεχνολογία

Ο πιθαράς Γιάννης Σταγκίδης, από τα Παλιάμπελα Πιερίας, είχε από μικρός έμφυτη τάση προς τις τέχνες. Στα μαθήματα τού έβαζαν μικρούς βαθμούς, αλλά στα καλλιτεχνικά έπαιρνε άριστα. Οι καθηγητές τού έλεγαν: Τι γυρεύεις εσύ με τα γράμματα, τράβα παραπέρα να δημιουργήσεις. Ο Γιάννης πάλεψε σκληρά μεταξύ μεροκάματου, γνώσης και δημιουργίας, και μερικές φορές δυσκολεύτηκε οικονομικά. Ποτέ, όμως, δεν εγκατέλειψε την τέχνη του. «Η γυναίκα μου αποδέχτηκε τα θέλω μου όπως κι εγώ τα δικά της. Είμαστε κι δυο από ιδεολογία λιτοδίαιτοι και αντικαταναλωτές. Εφαρμόζουμε την αφαιρετική και όχι την προσθετική μέθοδο στη ζωή μας. Αντί για τα περισσότερα και μεγαλύτερα αποζητούμε τα λιγότερα και μικρότερα».

Επιστρέφοντας από την Κρήτη και την Κορώνη ο Γιάννης άρχισε να ψάχνει για πιθαρόχωμα. Μετά από περιπέτειες σε τέσσερα βουνά, Όλυμπο, Πιέρια, Βέρμιο και Πάικο, βρήκε τα κατάλληλα χώματα κι έχτισε δικό του παραδοσιακό καμίνι. «Ήταν μάλλον αποτυχημένο, επειδή είχα πάρει αντιφατικές πληροφορίες από παλιούς, που δεν είχαν τη γνώση να τις φιλτράρουν. Άρχισα να επισκέπτομαι συστηματικά αρχαιολογικούς χώρους και να παρατηρώ τα αρχαία καμίνια για να λύσω τις απορίες μου. Έχτισα άλλα πέντε καμίνια για να πω ότι επιτέλους κάτι ξέρω».

Οι αρχαίοι Έλληνες κατασκεύαζαν στρογγυλά και όχι παραλληλεπίπεδα καμίνια, σε συγκεκριμένες αναλογίες. Δεν είχαν το χώρο καύσης κάτω από το καμίνι αλλά μακριά απ’ αυτό και μετέφεραν τη θερμότητα με μια μπούκα. Ήλεγχαν καλύτερα το ψήσιμο, που γινόταν σταδιακά κι όχι απότομα. «Στην Κρήτη κανένας πιθαράς δεν έψαξε ποτέ για τίποτα, γιατί χρησιμοποιούν τα ίδια καμίνια από τους Μίνωες μέχρι σήμερα. Εδώ, όμως, που δεν υπάρχει παράδοση, έχασα χρόνο μέχρι να κατανοήσω την τεχνογνωσία αιώνων».

Ο Γιάννης κατανόησε ότι οι αρχαίοι Έλληνες έφτασαν την κεραμική στο ανώτερο σημείο. Από καμίνια, πηλούς, χρώματα και τεχνική, η κεραμική δεν προχώρησε καθόλου από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα. Το 1997 μπήκε στο πρόγραμμα Leader και αγόρασε σύγχρονη τεχνολογία, που αποδείχτηκε σχεδόν άχρηστη, καθώς διαπίστωσε ότι με πολύ λιγότερα φυσικά μέσα θα έκανε καλύτερα τη δουλειά του.

Απεχθάνεται τα ωράρια

Στον Γιάννη αρέσει να ιδρώνει και γι' αυτό από αρχές Απρίλη μέχρι τέλη Σεπτέμβρη, όσο κάνει ζέστη, δουλεύει σκληρά. Σκάβει, φορτώνει, ξεφορτώνει και ζυμώνει τελείως μόνος. «Από τα 86 χειμωνιάτικα κιλά της ξεκούρασης φτάνω στο τέλος του καλοκαιριού τα 77, ούτε γυμναστήριο ούτε τίποτα. Ο παππούς μου, που πέθανε κατά τα 90 του, έλεγε: Αν αφήσεις το σώμα σου θα σ’ αφήσει κι αυτό». Το βιβλιάριο υγείας του Γιάννη είναι λευκό, ούτε ασπιρίνη δεν έχει πάρει. Άμα ήταν όλοι οι άνθρωποι σαν κι αυτόν οι γιατροί θα είχαν σβήσει. Ζει αρμονικά με την τέχνη και την οικογένειά του και δεν καταλαβαίνει τι εννοούν οι άλλοι όταν λένε ότι δεν αισθάνονται καλά.

Όταν βαριέται το αργιλόχωμα πιάνει το χώμα του κήπου και φυτεύει τα πάντα, τίποτα δεν αγοράζει απ’ έξω. «Έκανα απόπειρες να δουλέψω με ωράριο, δίδαξα σε κέντρα απεξάρτησης ναρκωτικών και σε εργαστήρια αγγειοπλαστικής. Γρήγορα κατάλαβα ότι το οκτάωρο είναι για τους δημόσιους υπαλλήλους και όχι για μένα. Πέταξα συνειδητά το ρολόι χεριού στον Θερμαϊκό Κόλπο και εντελώς συνειδητά δεν έχω κινητό τηλέφωνο. Βάζω οικονομικά όρια τι χρήματα πρέπει να βγάλω κάθε χρόνο και φροντίζω με τίποτα να μην τα αυξήσω κι αν είναι δυνατόν να τα ελαττώσω».

Κι άλλοι φτιάχνουν πήλινα σφυρίκια, που όμως σφυρίζουν λίγο ή καθόλου. Ο Γιάννης είναι ένας γνήσιος ιδεαλιστής, που βιώνει τον χρόνο με ποιοτικά και όχι οικονομικά κριτήρια. Γι' αυτό τρέχει στις αρχαιολογικές ανασκαφές, για να κατανοήσει την τεχνοτροπία των αρχαίων και του παίρνει αρκετές μέρες να κατασκευάσει ένα σφυρίκι που σφυρίζει πραγματικά. Για τον ίδιο λόγο, επίσης, φτιάχνει γάστρες, οι οποίες δεν περιέχουν ίχνος μολύβδου και καδμίου στα υαλώματά τους. «Το κατσικάκι με πατάτες στις γάστρες μου γαζώνει», δηλαδή είναι πεντανόστιμο, εξηγεί χαρακτηριστικά. 
ΚΕΙΜΕΝΟ-ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ: ΓΙΩΡΓΟΣ ΖΑΦΕΙΡΟΠΟΥΛΟΣ
ΠΗΓΗ: www.greecewithin.com

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΕΣ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ

Συμβουλεύει αρχαιολόγους που κάνουν ανασκαφικές αποστολές στην Πιερία.

Στολίζει το σπίτι του με πιθάρια.

---