«Υπάρχουν αρκετά τουρκικά, αλλά και ξενόγλωσσα αμερικάνικα και ευρωπαϊκά σχολεία στην Κωνσταντινούπολη, που είναι στ’ αλήθεια εξαιρετικά. Κανένα, όμως, απ’ αυτά δεν αγγίζει την αίγλη της Μεγάλης του Γένους Σχολής. Όποιος φοιτήσει εδώ σημαδεύει την ψυχή του μέχρι το τέλος της ζωής του».

Αρκετοί Έλληνες ταξίδεψαν φέτος στη Βόρεια Ήπειρο για να προσκυνήσουν στον τόπο που θυσιάστηκαν οι Έλληνες στρατιώτες το 1940. Ήταν μεγάλη η συγκίνηση που ένιωσαν στο αιματοβαμμένο ύψωμα 731 στην Κλεισούρα, στους τάφους των 536 πεσόντων στη Μονή του Αγίου Νικολάου, στους εορτασμούς στη Λιβαδειά της Αλβανίας και στο ελληνικό σχολείο της Χιμάρας. Οι Έλληνες της Βόρειας Ηπείρου γιορτάζουν κάθε χρόνο την επέτειο της 28ης Οκτωβρίου με μεγάλη ευλάβεια. Έχουν μνήμες των επικών μαχών που έδωσε ο ελληνικός στρατός στα χωριά τους και αισθάνονται ότι ο αέρας φέρνει τις νύχτες στ’ αυτιά τους βογγητά πληγωμένων αντρών. Διασώζουν στο βάθος του χρόνου ιστορίες ηρωικών και παράτολμων θυσιών Ελλήνων στρατιωτών. Δυστυχώς, ο φετινός εορτασμός αμαυρώθηκε από τον θάνατο του νεαρού Βορειοηπειρώτη Κωνσταντίνου Κατσίφα, ο οποίος ενόσω προσπαθούσε να ανυψώσει την ελληνική σημαία στο χωριό του προκλήθηκε βάναυσα και εξωθήθηκε σε διαμάχη με την αλβανική αστυνομία, η οποία κατέληξε στην εν ψυχρώ εκτέλεσή του. Οι συνεχείς ανταποκρίσεις των μέσων ενημέρωσης εξαιτίας του τραγικού γεγονότος έφεραν στα σπίτια των επαναπαυμένων Ελλήνων εικόνες της ρημαγμένης ελληνικής κοινότητας της Βόρειας Ηπείρου, που πασχίζει μόνη και απροστάτευτη να επιβιώσει σε ένα απόλυτα ανθελληνικό καθεστώς. ΚΕΙΜΕΝΟ: www.greecewithin.com, ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ: Δώρα Δρούλια-Βαγγέλης Καρέλης

Το εφιαλτικό πρωινό της 29ης Μαΐου 1453 η Αγία Σοφία ήταν ασφυκτικά γεμάτη από γυναικόπαιδα και ηλικιωμένους, που παρακολουθούσαν την τελευταία λειτουργία της ζωής τους. Την ώρα που οι Οθωμανοί έφτασαν αλαλάζοντες έξω από την εκκλησία βρήκαν τη βαριά πόρτα αμπαρωμένη. Στην αρχή προσπάθησαν να την ανοίξουν χτυπώντας με τα σπαθιά τους και σπρώχνοντας με τα σώματά τους, αλλά αυτή αντιστεκόταν. Μετά έπαιρναν φόρα και τη χτυπούσαν με βαριά ξύλινα δοκάρια.

Κατά την παράδοση, στις 29 Μαΐου 1453, ένας καλόγερος της Μονής Βαλουκλή στην Κωνσταντινούπολη τηγάνιζε ψάρια δίπλα στο αγιασμένο νερό που αναβλύζει στα θεμέλια του μοναστηριού, όταν κάποιος του μετέφερε την είδηση πως η Πόλη αλώθηκε. «Μόνο αν τα ψάρια πηδήξουν απ’ το τηγάνι και πέσουν στο αγίασμα θα σε πιστέψω», απάντησε ο καλόγερος. Πριν τελειώσει τη φράση του τα μισοτηγανισμένα ψάρια πήδηξαν στο νερό. Έτσι το μοναστήρι της Ζωοδόχου Πηγής πήρε το όνομα Βαλουκλή, από την τουρκική λέξη βαλούκ, που σημαίνει ψάρι.

Ο μεγάλος ευεργέτης Ευάγγελος Ζάππας, που γεννήθηκε στην Ήπειρο το 1800, αγωνίστηκε για τη μόρφωση των Ελλήνων, δαπανώντας ένα μεγάλο μέρος της περιουσίας του. Όταν πέθανε το 1865 άφησε εκτελεστή της διαθήκης του τον εξάδελφό του Κωνσταντίνο Ζάππα, ο οποίος το 1875 ίδρυσε το Ζάππειο Παρθεναγωγείο στην Κωνσταντινούπολη.

Το www.greecewithin.com διαβάζεται από πολλούς Έλληνες της διασποράς, που αγαπούν με πάθος την Ελλάδα. Ένας από αυτούς είναι ο Δημήτρης Ρέλλος, που γεννήθηκε στην Κλειτορία Καλαβρύτων και μετανάστευσε πριν 43 χρόνια στη Νέα Υόρκη. Εκεί σπούδασε Πληροφορική και εξελίχτηκε σε διευθυντή μεγάλων εταιρειών και ιδιοκτήτη συμβουλευτικής εταιρείας. Κάθε καλοκαίρι επισκέπτεται το χωριό του για να επανενωθεί με συγγενείς και παιδικούς φίλους. Σε πρόσφατη επικοινωνία μας διαπιστώσαμε ότι είναι λάτρης της φωτογραφίας και διατηρεί τον αξιόλογο ιστότοπο www.DimitriRellos.com. Του ζητήσαμε να μας στείλει μια σειρά από φωτογραφίες που τράβηξε σε ταξίδια του στην Ελλάδα, συνοδεύοντας την κάθε φωτογραφία με μια λεζάντα που περιγράφει τα συναισθήματά του όταν την τράβαγε. Το αποτέλεσμα είναι συγκινητικό.

«Έχω μάθει να ξεχωρίζω τους Γιουνάν (Έλληνες) τόσα χρόνια που κάνω αυτή τη διαδρομή. Όλο τον χρόνο δεν σταματούν να επισκέπτονται προσκυνητές από το Γιουνανιστάν (Ελλάδα) τη Θεολογική Σχολή της Χάλκης», μας είπε ένας ηλικιωμένος Τούρκος, ο κύριος Ομέρ, που καθόταν δίπλα μας στο καραβάκι, κατά τη διάρκεια της διαδρομής προς τη Χάλκη.

 Ήταν απελπιστικά λίγοι οι στρατιώτες που υπερασπίζονταν την Κωνσταντινούπολη λίγο πριν την Άλωση, επειδή ήταν μικρός ο πληθυσμός της πόλης και χιλιάδες οι νέοι που κατέφευγαν στα μοναστήρια για να αποφύγουν τη στράτευση. Όταν ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος ζήτησε να πληροφορηθεί τα αποτελέσματα της τελευταίας γενικής επιστράτευσης πριν την τελική αναμέτρηση με τους Οθωμανούς, ο στενός συνεργάτης του Φραντζής του απάντησε ότι έγινε κατορθωτό να επιστρατευθούν μόνο 4.937 άντρες από τους 30.000 που ήταν ικανοί να φέρουν όπλα. Τότε ο βασιλιάς αναστέναξε βαθιά και τον παρακάλεσε να κρατήσει μυστικό τον αριθμό.

Φτάσαμε στην Παναγία των Βλαχερνών το βράδυ του Μεγάλου Σαββάτου, λίγο πριν αρχίσει η αναστάσιμη λειτουργία και το μάτι μας έπεσε αμέσως στη μαρμάρινη πλάκα που έχει χαραγμένο επάνω της τον Ακάθιστο Ύμνο.

Είναι ελάχιστοι οι Έλληνες που απέμειναν στην Κωνσταντινούπολη και πολλές οι βυζαντινές εκκλησίες. Ακόμα κι αν εκκλησιάζονταν όλοι κάθε μέρα, κάποιες απ’ αυτές θα έμεναν άδειες. Οι Ρωμιοί, όμως, δεν το βάζουν κάτω και βρίσκουν τρόπους να ζωντανέψουν τις εκκλησίες και να μην τις αφήσουν να ερημωθούν. Έτσι, κάθε Μεγάλη Παρασκευή τηρούν το πολίτικο έθιμο του προσκυνήματος των Επτά Επιταφίων, που εξασφαλίζει τη συνεχή κινητικότητα του ολιγάριθμου ελληνικού στοιχείου σε πολλές εκκλησίες ταυτόχρονα. Κάτι γνώριζε ο αείμνηστος Πατριάρχης Αθηναγόρας, που έλεγε: «Εμείς οι Ρωμιοί της Πόλης είμαστε λίγοι, αλλά αμέτρητοι».

Το Ζωγράφειο Λύκειο, που βρίσκεται στην ιστορική συνοικία του Πέραν, χτίστηκε το 1893 με κύριο χρηματοδότη τον ευεργέτη Χρηστάκη Ζωγράφο και υπεύθυνο αρχιτέκτονα τον Περικλή Φωτιάδη. Σήμερα έχει μόνο 49 μαθητές, αρκετοί εκ των οποίων μένουν πολύ μακριά από το σχολείο και παίρνουν ακόμα και καράβι για να φτάσουν σ’ αυτό. Ξυπνούν αδιαμαρτύρητα από τα χαράματα με τα κρύα και τις βροχές και διασχίζουν πολύ μεγάλες αποστάσεις, όχι μόνο για να αποκτήσουν ελληνική μόρφωση και να συναναστραφούν με άλλα ελληνόπουλα, αλλά και για να κρατήσουν ζωντανό το σχολείο τους και το γένος τους.