Ετικέτα: Τουρκία

Το εφιαλτικό πρωινό της 29ης Μαΐου 1453 η Αγία Σοφία ήταν ασφυκτικά γεμάτη από γυναικόπαιδα και ηλικιωμένους, που παρακολουθούσαν την τελευταία λειτουργία της ζωής τους. Την ώρα που οι Οθωμανοί έφτασαν αλαλάζοντες έξω από την εκκλησία βρήκαν τη βαριά πόρτα αμπαρωμένη. Στην αρχή προσπάθησαν να την ανοίξουν χτυπώντας με τα σπαθιά τους και σπρώχνοντας με τα σώματά τους, αλλά αυτή αντιστεκόταν. Μετά έπαιρναν φόρα και τη χτυπούσαν με βαριά ξύλινα δοκάρια.

Κατά την παράδοση, στις 29 Μαΐου 1453, ένας καλόγερος της Μονής Βαλουκλή στην Κωνσταντινούπολη τηγάνιζε ψάρια δίπλα στο αγιασμένο νερό που αναβλύζει στα θεμέλια του μοναστηριού, όταν κάποιος του μετέφερε την είδηση πως η Πόλη αλώθηκε. «Μόνο αν τα ψάρια πηδήξουν απ’ το τηγάνι και πέσουν στο αγίασμα θα σε πιστέψω», απάντησε ο καλόγερος. Πριν τελειώσει τη φράση του τα μισοτηγανισμένα ψάρια πήδηξαν στο νερό. Έτσι το μοναστήρι της Ζωοδόχου Πηγής πήρε το όνομα Βαλουκλή, από την τουρκική λέξη βαλούκ, που σημαίνει ψάρι.

Ο μεγάλος ευεργέτης Ευάγγελος Ζάππας, που γεννήθηκε στην Ήπειρο το 1800, αγωνίστηκε για τη μόρφωση των Ελλήνων, δαπανώντας ένα μεγάλο μέρος της περιουσίας του. Όταν πέθανε το 1865 άφησε εκτελεστή της διαθήκης του τον εξάδελφό του Κωνσταντίνο Ζάππα, ο οποίος το 1875 ίδρυσε το Ζάππειο Παρθεναγωγείο στην Κωνσταντινούπολη.

«Έχω μάθει να ξεχωρίζω τους Γιουνάν (Έλληνες) τόσα χρόνια που κάνω αυτή τη διαδρομή. Όλο τον χρόνο δεν σταματούν να επισκέπτονται προσκυνητές από το Γιουνανιστάν (Ελλάδα) τη Θεολογική Σχολή της Χάλκης», μας είπε ένας ηλικιωμένος Τούρκος, ο κύριος Ομέρ, που καθόταν δίπλα μας στο καραβάκι, κατά τη διάρκεια της διαδρομής προς τη Χάλκη.

Μόλις ανάβουν τα φώτα η Κωνσταντινούπολη μοιάζει παραμυθένια. Η θέση της ανάμεσα σε θάλασσες και ξηρές, τα τζαμιά και οι εκκλησίες της, οι πυκνοκατοικημένοι μαχαλάδες της, τα παζάρια και οι εκφραστικοί άνθρωποί της, όλα μοιάζουν όμορφα και εξωτικά.

Στη σημερινή Κωνσταντινούπολη ξεφυτρώνουν συνεχώς νέοι ουρανοξύστες, αλλά εξ' ίσου πληθαίνουν και οι μιναρέδες των τζαμιών. Στους δρόμους κυκλοφορούν περισσότερες γυναίκες με ισλαμική περιβολή, που κάνουν πιο εμφανή τη συντηρητική στροφή της κοινωνίας. Οι δυτικοί τουρίστες είναι πολύ λιγότεροι από παλιά, ενώ τη θέση τους έχουν πάρει επισκέπτες από αραβικές χώρες. Τα τζαμιά φωτίζονται με αριστοτεχνικό τρόπο και πιο έντονα από παλιά, ενώ το φετινό ραμαζάνι γιορτάστηκε με μεγαλύτερη λαμπρότητα από άλλες χρονιές. Νέα κοινωνικά στρώματα βγαίνουν στο προσκήνιο και αλλάζουν τη φυσιογνωμία της Πόλης. Η ομορφιά της, όμως, παραμένει εκπληκτική σε κάθε περίπτωση.

 Ήταν απελπιστικά λίγοι οι στρατιώτες που υπερασπίζονταν την Κωνσταντινούπολη λίγο πριν την Άλωση, επειδή ήταν μικρός ο πληθυσμός της πόλης και χιλιάδες οι νέοι που κατέφευγαν στα μοναστήρια για να αποφύγουν τη στράτευση. Όταν ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος ζήτησε να πληροφορηθεί τα αποτελέσματα της τελευταίας γενικής επιστράτευσης πριν την τελική αναμέτρηση με τους Οθωμανούς, ο στενός συνεργάτης του Φραντζής του απάντησε ότι έγινε κατορθωτό να επιστρατευθούν μόνο 4.937 άντρες από τους 30.000 που ήταν ικανοί να φέρουν όπλα. Τότε ο βασιλιάς αναστέναξε βαθιά και τον παρακάλεσε να κρατήσει μυστικό τον αριθμό.

Φτάσαμε στην Παναγία των Βλαχερνών το βράδυ του Μεγάλου Σαββάτου, λίγο πριν αρχίσει η αναστάσιμη λειτουργία και το μάτι μας έπεσε αμέσως στη μαρμάρινη πλάκα που έχει χαραγμένο επάνω της τον Ακάθιστο Ύμνο.

Είναι ελάχιστοι οι Έλληνες που απέμειναν στην Κωνσταντινούπολη και πολλές οι βυζαντινές εκκλησίες. Ακόμα κι αν εκκλησιάζονταν όλοι κάθε μέρα, κάποιες απ’ αυτές θα έμεναν άδειες. Οι Ρωμιοί, όμως, δεν το βάζουν κάτω και βρίσκουν τρόπους να ζωντανέψουν τις εκκλησίες και να μην τις αφήσουν να ερημωθούν. Έτσι, κάθε Μεγάλη Παρασκευή τηρούν το πολίτικο έθιμο του προσκυνήματος των Επτά Επιταφίων, που εξασφαλίζει τη συνεχή κινητικότητα του ολιγάριθμου ελληνικού στοιχείου σε πολλές εκκλησίες ταυτόχρονα. Κάτι γνώριζε ο αείμνηστος Πατριάρχης Αθηναγόρας, που έλεγε: «Εμείς οι Ρωμιοί της Πόλης είμαστε λίγοι, αλλά αμέτρητοι».

Το Ζωγράφειο Λύκειο, που βρίσκεται στην ιστορική συνοικία του Πέραν, χτίστηκε το 1893 με κύριο χρηματοδότη τον ευεργέτη Χρηστάκη Ζωγράφο και υπεύθυνο αρχιτέκτονα τον Περικλή Φωτιάδη. Σήμερα έχει μόνο 49 μαθητές, αρκετοί εκ των οποίων μένουν πολύ μακριά από το σχολείο και παίρνουν ακόμα και καράβι για να φτάσουν σ’ αυτό. Ξυπνούν αδιαμαρτύρητα από τα χαράματα με τα κρύα και τις βροχές και διασχίζουν πολύ μεγάλες αποστάσεις, όχι μόνο για να αποκτήσουν ελληνική μόρφωση και να συναναστραφούν με άλλα ελληνόπουλα, αλλά και για να κρατήσουν ζωντανό το σχολείο τους και το γένος τους.

Τον Μάιο του 2004 η χώρα μας εκπροσωπήθηκε με μεγάλη επιτυχία στο διεθνές φεστιβάλ θεάτρου της Μαύρης Θάλασσας στην Τραπεζούντα της Τουρκίας. Συγκεκριμένα, την Ελλάδα εκπροσώπησε το σατυρικό δράμα οι «Ιχνευτές» του Σοφοκλή, σε σκηνοθεσία του Δήμου Αβδελιώδη, το οποίο συμμετείχε στο φεστιβάλ υπό την αιγίδα της μη κερδοσκοπικής εταιρείας πολιτισμού anagnosis. Ήταν η πρώτη φορά που ελληνικό θεατρικό έργο συμμετέχει στο φεστιβάλ Τραπεζούντας, το οποίο έχει εξελιχθεί τα τελευταία χρόνια σε σημαντικό θεσμό.

Έχουν περάσει 86 χρόνια από τότε που κυκλοφόρησε για πρώτη φορά στην Κωνσταντινούπολη η καθημερινή ελληνόφωνη εφημερίδα Απογευματινή. Μαζί με την τουρκική Τζουμχουριέτ αποτελούν τις παλαιότερες σε ηλικία εφημερίδες της Τουρκίας. Το 1920 η Απογευματινή πουλούσε 30.000 φύλλα, περισσότερα από τις τουρκικές εφημερίδες της εποχής, καθώς οι Ρωμιοί ήταν πολλοί και διάβαζαν συχνά εφημερίδες λόγω υψηλού μορφωτικού επιπέδου. Σήμερα πουλάει 600 φύλλα, εκ των οποίων το 90% στην Κωνσταντινούπολη και τα υπόλοιπα σε μερακλήδες στην Ελλάδα. Καθώς ο αριθμός των ελληνόφωνων οικογενειών της Πόλης είναι περίπου ίσος με το τιράζ της Απογευματινής, θα μπορούσε αυτή η εφημερίδα να συμπεριληφθεί στο βιβλίο Γκίνες, αφού διαβάζεται από το 99,9% των εν δυνάμει αναγνωστών της.

Τον Φεβρουάριο του 1451 πέθανε ο σουλτάνος Μουράτ και τη θέση του πήρε ο γιος του Μωάμεθ, που δεν ήταν ούτε είκοσι χρονών. Ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος έδειξε χαρούμενος που ο νεαρός σουλτάνος υποσχέθηκε να διατηρήσει την ειρηνική συνύπαρξη με το Βυζάντιο, συνεχίζοντας την ίδια πολιτική με τον πατέρα του.

«Από την πρώτη στιγμή που συναντηθήκαμε μου φέρθηκαν πολύ φιλικά, σαν να με ήξεραν από χρόνια. Η Ζόρσαρε και η Μιραλί σπουδάζουν υπολογιστές στο Πανεπιστήμιο της Κωνσταντινούπολης και ο Κισμέτ οικονομικά. Ο τελευταίος με εντυπωσίασε με την ευγένειά του. Είχαμε κλείσει ραντεβού χθες το πρωί έξω από το Ντολμά Μπαχτσέ, αλλά άργησα μισή ώρα κι αυτός με περίμενε υπομονετικά κάτω από το πυκνό χιόνι. Μετά πήγαμε σπίτι του, όπου μου έπαιξε κιθάρα και τραγούδησε. Έχει δικό του ροκ συγκρότημα και δίνει αρκετές συναυλίες. Μένει μόνος μακριά από τους γονείς του, γιατί θέλει την ανεξαρτησία του. Η διακόσμηση στο σπίτι του είναι πολύ λιτή και τα ενδιαφέροντά του δεν διαφέρουν από τα δικά μου».

Ο Βασίλης Λαμπρινιάδης είναι τρόφιμος του ελληνικού Γηροκομείου του Βαλουκλή στην Κωνσταντινούπολη. Το δωμάτιό του λάμπει από καθαριότητα και είναι γεμάτο βιβλία και λεξικά της ελληνικής γλώσσας. Έφυγε για την Ελλάδα το 1977 και ξαναγύρισε στην Πόλη το 2005 για να περάσει τα υπόλοιπα χρόνια της ζωής του. Δεν είναι παραπεταμένος στο γηροκομείο, αντίθετα ζει σ’ ένα αξιοπρεπέστατο περιβάλλον με επαρκές προσωπικό και τους γιατρούς του ελληνικού νοσοκομείου ένα βήμα πιο δίπλα αν παρουσιαστεί ανάγκη.

Το ελληνικό νοσοκομείο του Βαλουκλή Κωνσταντινούπολης ιδρύθηκε το 1753 και διαθέτει 800 κλίνες κατανεμημένες σε 17 κτίρια συνολικού εμβαδού 42.000 τετραγωνικών μέτρων. Οι οικονομικοί πόροι του προέρχονται από την εκμετάλλευση ακινήτων και κτημάτων της ελληνικής ομογένειας, καθώς και από νοσήλια ασθενών, που είναι δωρεάν για τους άπορους Ρωμιούς και όχι πολύ ακριβά για τους υπόλοιπους Τούρκους και Έλληνες ασθενείς.

Το ελληνικό γηροκομείο του Βαλουκλή στεγάζεται δίπλα στο ομώνυμο ελληνικό νοσοκομείο της Κωνσταντινούπολης. Οι οικονομικοί του πόροι προέρχονται από την εκμετάλλευση ακινήτων και κτημάτων της ελληνικής ομογένειας, ενώ φιλοξενεί μόνο ορθόδοξους Ρωμιούς, χωρίς καμιά οικονομική επιβάρυνση. Σήμερα οι τρόφιμοί του ξεπερνούν τα 110 άτομα.

«Γεννήθηκα με την εισβολή στην Κύπρο. Τότε ήταν όλα μαύρα. Μεγάλωσα στο μπακάλικο του πατέρα μου στην Ίμβρο με τη ρωμαίικη ταυτότητα, ανάμεσα σε μπαχάρια, ξερές κόκκινες πιπεριές και μπάμιες περασμένες σε σχοινάκια». Ο μουσικός Στέλιος Μπερμπέρης ήρθε για μερικά χρόνια στην Ελλάδα για να σπουδάσει οικονομικά και να μαθητεύσει παραδοσιακή μουσική δίπλα στη Δόμνα Σαμίου. Μόλις τέλειωσε τις σπουδές του γύρισε πίσω στην Κωνσταντινούπολη.