Ετικέτα: Μακεδονία

«Για να κατανοήσεις μια τέχνη πρέπει να τη μελετήσεις από τις ρίζες της. Γι' αυτό ταξίδεψα πολλές φορές στο Θραψανό Ηρακλείου, που είναι το κέντρο των πιθαράδων από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα. Πήγα και στις Μαργαρίτες Ρεθύμνου, όπου μαθήτευσα δίπλα στο Νικόλαο Καυγαλάκη, τον αποκαλούμενο Μαστοροκαυγαλάκη. Καλός τεχνίτης και άνθρωπος, ένα τον ρωτούσα και δέκα μου έλεγε. Σε άλλους ρωτάς ένα και σου λένε μισό. Εκπαιδεύτηκα και στο Χαροκοπιό, τα Βουνάρια και τους Κόμπους Κορώνης, δίπλα στον Γεώργιο Αγγελόπουλο. Εκεί φτιάχνουν πιθάρια με δικό τους μόνο χώμα και εντελώς πρωτόγονη τεχνική, καθώς δεν χρησιμοποιούν τροχό. Αντί να γυρίζει το πιθάρι γυρίζουν οι πιθαράδες γύρω απ’ αυτό».

Κάθε πρωί, όλες τις εποχές και ημέρες του χρόνου, το λιμάνι της Ουρανούπολης στη Χαλκιδική κατακλύζεται από άντρες, που περιμένουν το πλοίο για το Άγιο Όρος. Εκεί βρίσκεται το τέλος του «σύγχρονου» κόσμου, πέρα απ’ αυτό το σημείο δεν υπάρχουν ούτε λεωφόροι, ούτε λιμουζίνες, παρά μόνο στενά μονοπάτια. Το καραβάκι που οδηγεί στη Δάφνη περνάει δίπλα από ακτές που είναι έρημες και γαλήνιες, έτσι όπως ήταν παλαιότερα όλες οι ακτές του κόσμου, χωρίς ογκώδη κτίσματα και καμινάδες εργοστασίων.

Η ημέρα στο Άγιο Όρος ξεκινάει και τελειώνει στην εκκλησία, με τους μοναχούς να κινούνται σαν σκιές στο ημίφως και να ψέλνουν ύμνους που έχουν πλέον τελειοποιηθεί μετά από επαναλήψεις αιώνων. Στα μοναστήρια οι καλόγεροι εργάζονται σκληρά, για να ασκήσουν την πίστη τους, να φροντίσουν τα τεράστια και παμπάλαια οικοδομήματα, να θρέψουν τα στόματα και να αφουγκραστούν τον πόνο και τη χαρά των χιλιάδων προσκυνητών.

Το καραβάκι της επιστροφής από το Άγιο Όρος γλιστράει σαν έλκηθρο στη θάλασσα, αφήνοντας τον Άθωνα να προβάλλει στο βάθος, σαν σκαλοπάτι που ενώνει τη γη με τον ουρανό. Στα μάτια των σιωπηλών επιβατών τα μοναστήρια δεν μοιάζουν πλέον σαν επιβλητικά και ογκώδη κτίρια, αλλά σαν ήρεμα καταφύγια.

Η παραλία της Θεσσαλονίκης είναι αχανής και αποτελεί καταφύγιο χαλάρωσης για τους κατοίκους και τους επισκέπτες της. Η ενδοχώρα της πόλης είναι σύγχρονη και πολύβουη, η παραλία όμως παραμένει γαλήνια και απαράλλαχτη στο πέρασμα του χρόνου. Όσοι έχουν ζήσει ένα διάστημα της ζωής τους στη Θεσσαλονίκη πιο πολύ απ' όλα θυμούνται τις βόλτες τους στην παραλία.

«Από την ελληνική μυθολογία και τα αρχαία αγάλματα νομίζαμε ότι οι Έλληνες θα είναι αδύνατοι και γυμνασμένοι, αλλά είδαμε πολλούς υπέρβαρους και ιδιαίτερα παιδιά. Μας έκαναν εντύπωση οι Ελληνίδες με την ομορφιά τους, που θα ήταν όμως ακόμα πιο όμορφες αν πρόσεχαν τα κιλά τους».

«Είναι πολύ εύκολο να κάνεις ένα παιδί, αλλά πολύ δύσκολο να το μεγαλώσεις σ’ αυτό τον τόπο. Όταν ήμουν νέος δούλευα τσοπάνος, μετά με τράβηξαν τα νερά και έγινα ψαράς από φτώχεια και ζόρι. Με μια βάρκα, που τη βάφω και την ξαναβάφω με μπλακ (κατράμι), μεγάλωσα τα παιδιά μου, μέχρι αυτά να φύγουν και να αναζητήσουν καλύτερη τύχη σε άλλα μέρη».

«Τι σκέφτομαι όταν βοσκάω τα γίδια; Σκέ­φτομαι κανένα λύκο μήπως τα φάει, κανέ­ναν ίσκιο να μπω από κάτω, τι άλλο να σκεφτώ; Πέρσι μου έφαγαν οκτώ κεφάλια κι ένα σκύλο. Κάποτε είδα τις γίδες να πηδάνε. Ο λύκος είχε δαγκώσει μια στο λαιμό κι ήταν έτοιμος να τη φάει, αλλά τη γλίτωσαν τα σκυλιά. Άλλοτε ήμουν ξαπλωμένος σ’ ένα φράχτη κι άκουσα θόρυβο. Σηκώνομαι και τι να δω; Ένας λύκος σταματημένος κόκαλο. Σκιάχτηκα εγώ, σκιά­χτηκε κι εκείνος. Έβαλα φωνή κι έφυγε, αλλά μετά ξαναγύρισε από πίσω για να φάει το κοπά­δι. Πάντα έτσι κάνει, γιατί είναι έξυπνος».

«Μέχρι το 1986 κάναμε όλοι μπάνιο στη λίμνη μαζί με τα παιδιά μας, δεν ξέραμε τι θα πει θάλασσα. Κατέβαινε κόσμος από τα γύρω χωριά με κάρα, με τραχτέρια και με τα πόδια, για να κολυμπήσουν και να ψαρέψουν. Τα νερά ήταν πολλά και καθαρά, μηδέν απόβλητα και σκουπίδια, ούτε οι Έλληνες, ούτε οι Γιουγκοσλάβοι τα βρώμιζαν. Στον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο οι Άγγλοι έπλεναν τα τραύματά τους με το νερό της λίμνης, επειδή λέγανε πως είναι ιαματικό και κλείνει τις πληγές».

«Τα μύδια είναι ευαίσθητα στη θερμοκρασία. Η ζέστη τα σκοτώνει και το κρύο καθυ­στερεί την ανάπτυξή τους. Τα κοκορέτσια (μύδια κρεμασμένα γύρω από σχοινί) πρέπει να ακουμπάνε λίγο στον πυθμένα, για να ανεβαίνουν πάνω τα καβούρια και να τρώνε τον γόνο που τα σκεπάζει και να τα καθαρίζουν. Μέχρι 400 γραμμάρια φτά­νουν τα καβούρια και έχουν κάτι δαγκάνες που κόβουν στη μέση ολόκληρα ψάρια».

«Το τσοπανηλίκι δεν έχει γιορτές και αργίες, γι’ αυτό τον λόγο δεν το αντέχουν τα καινούργια παιδιά. Συμφέρει οικονομικά, αλλά σε δεσμεύει. Ο γιος μου είναι φιλόλογος στις Σέρρες και η κόρη μου λογίστρια στη Θεσσαλονίκη, δεν πρόκειται να συνεχίσουν αυτή τη δουλειά. Όσο αντέξω εγώ, μετά πάει το κοπάδι».

«Δεν τσιμπάνε τα ρημάδια τα γριβάδια, στέκομαι με τις ώρες, αλλά δεν έπιασα ακόμα κανένα. Ξέρεις τι ωραίο φαγητό γίνονται στο φούρνο με πατάτες και κρεμμύδια; Μοιάζει με το στιφάδο, πολύ νόστιμο. Πάντως δεν θα φύγω άπραγος σήμερα, έπιασα μερικές πεταλούδες, ελπίζω να βγει μια τηγανιά για την οικογένεια».

«Δυστυχώς τον πατέρα μου τον λέγανε Γιάννη κι όχι Βαρδινογιάννη, γι' αυτό τον λόγο ζω εδώ πάνω στην ερημιά. Έχω τέσσερα παιδιά, αλλά κανένα δεν διάλεξε  το επάγγελμα του κτηνοτρόφου, επειδή τα λεφτά που παίρνουμε από ένα κιλό γάλα δεν φτάνουν να αγοράσουμε ούτε ένα μικρό μπουκαλάκι νερό. Δεν είναι μόνο που οι έμποροι πουλάνε το γάλα τέσσερις φορές ακριβότερα απ' ότι το αγοράζουν, παίρνουν το βούτυρο από μέσα και μένει μόνο το νερό».

«Όπως όλοι οι άνθρωποι δεν φορούν το ίδιο μέγεθος ρού­χων, έτσι και το κάθε ζώο χρειάζεται το δικό του σαμά­ρι. Παλιά τα ζώα ίδρωναν πολύ και πληγώνονταν από τα βαριά φορτία. Είχαν και αυτά τη φτώχεια του ανθρώπου. Δεν χόρταιναν οι χωρικοί το φαγητό, με τι καρπό να χορτάσουν τα ζωντανά τους; Λίγοι τα τάιζαν, οι υπόλοιποι τα άφηναν στην τύχη τους, μόνα τους τριγύριζαν στα βουνά να βρουν τροφή».

«Στην αρχή χρησιμοποιούσα τη βακέτα (μαυροκόκκινο δέρμα) για να φτιάχνω κερατζίδικα παπούτσια (με πρόκες στις σόλες για να μη λιώνουν) για αγωγιάτες. Στη συνέχεια έφτιαχνα και ραφτά παπούτσια, που ήταν μόδα τότε να τα φορούν οι γαμπροί για να διαβούν το κατώφλι της εκκλησίας. Υπάρχουν και σήμερα λίγοι μερακλήδες που επιμένουν ακόμα να παραγγέλνουν ξώραφα παπούτσια. Τους αρέσει και πληρώνουν γι' αυτό με ευχαρίστηση. Τα τελευταία χρόνια, όμως, τα έφερνα δύσκολα με αυτή τη δουλειά, επειδή βγήκαν τα βιομηχανικά παπούτσια και ανέβηκε πολύ η τιμή των δερμάτων. Από 30 δραχμές το κιλό που στοίχιζε παλιά το δέρμα, έφτασε τα 15 ευρώ και βάλε».